Lepszy polski

Jak zachęcić do języka polskiego? Z pewnością nie ilością reguł gramatycznych i długą  listą wyjątków od nich! Na pewno też nie nudnymi lekturami, będącymi dla współczesnej młodzieży tekstami niczym „sprzed potopu”. Trudności w przyswojeniu polskiego języka mają nie tylko obcokrajowcy, ale coraz częściej i my urodzeni w kraju nad Wisłą. Jak sobie z tym radzić?

Niewątpliwie  wiele można skorzystać z inicjatyw związanych z Międzynarodowym Dniem Języka Ojczystego, jak choćby z  kampanii „Ojczysty – dodaj do ulubionych”, projektu „Polak potrafi” czy przeznaczonego dla rodaków poza granicami programu #Kto Ty jesteś.

Chcemy w tym miejscu podzielić się naszym hetmańskim pomysłem na „lepszy polski”, realizowanym w lutym br. przez uczniów klas pierwszych na lekcjach plastyki pod kierunkiem p. Przemka Zamojskiego.

Uczniowie sami wybierali sobie pisarzy, epoki, wyjątkowe cytaty i zaprezentowali je w różnej formie. Prace „wisiały” ponad 2 tygodnie na „ściennej galerii”, warto jednak jeszcze do nich wrócić, bowiem – Nie miecz, nie tarcz bronią Języka, Lecz – arcydzieła (Cyprian Kamil Norwid).

Niektórzy twórcy zwracali uwagę na ponadczasowość myśli – Szczęście jest zawsze tam, gdzie je człowiek widzi (Henryk Sienkiewicz); Przecie trza wprzódy wypróbować, trza coś przecierpieć, coś przeboleć, żeby móc miłość uszanować (Stanisław Wyspiański) czy też Tylko miłość jest siłą, co złagodzić może ból świata (Maria Konopnicka).

Inni słowa nawet najdawniejszych polskich twórców traktowali jako wskazówki dla współczesności – Jakoby też rok bez wiosny mieć chcieli… którzy chcą, żeby młodzi nie szaleli (Jan Kochanowski), a poza tym ludzie to anioły z jednym skrzydłem, dlatego aby się wznieść, musimy trzymać się razem (Maria Konopnicka). I choć żadnego piękna absolutnego nie ma (Stefan Żeromski), to jednak umrzeć przyjdzie, gdy się kochało wielkie sprawy głupią miłością (Krzysztof Kamil Baczyński).

Wśród wybranych cytatów nie mogło zabraknąć i słów naszych wieszczów – Myśl wielka zwykle usta do milczenia zmusza, jak też mądrość musisz sam z siebie własną dobyć pracą (Adam Mickiewicz); Ten, kto się śmieje, zawsze płaczących zwycięża (Juliusz Słowacki) oraz słowa tego samego autora – Póki jesteśmy młodzi, wszystko jest przed nami; natomiast nie szkoda róż, gdy płoną lasy. Zygmunt Krasiński z kolei słowami – Obowiązkiem moim jest prawdę mówić – być może zainspirował Juliana Tuwima do uwagi – Milczenie to tekst, który niezwykle łatwo jest błędnie zinterpretować – albo chciał przypomnieć, jak Roman Dmowski  – Jestem Polakiem, więc mam obowiązki polskie. Dobrze przy tym jednak pamiętać, iż nim się odezwiesz, pomyśl pierwej nieco, bo często słowa jakby z worka lecą (Aleksander Fredro).

Dużą popularnością cieszyły się w hetmańskim zestawieniu wypowiedzi naszych noblistów. Prawdziwe wydają się bowiem być słowa Henryka Sienkiewicza – Żyłem, jak chciałem i umrę, jak mi się podoba. Ciągle aktualne również są uwagi Czesława Miłosza – Ludzkość się dzieli na tych, którzy wiedzą, ale nie mówią, i na tych, którzy mówią, ale nie wiedzą, czy także słowa przestrogi Nie bądź bezpieczny – poeta pamięta. Możesz go zabić – narodzi się nowy. Spisane będą czyny i rozmowy. Dobrze również uświadomić sobie – Nie myśl, człowieku, jakie mogłoby być twoje życie, bo inne byłoby nie twoje. Dzięki Wisławie Szymborskiej możemy być pewni, iż życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze, a ponadto życie, choćby i długie, zawsze będzie krótkie, zwłaszcza, gdy ktoś tutaj był i był, a potem nagle zniknął i uporczywie go nie ma. Najmłodsza zaś Olga Tokarczuk mogła być szczególnie bliska komuś lubiącemu różne podróże, w przestrzeni i czasie czy choćby w marzeniach: każda podróż zaczyna się od stanu, który można by określić jako zachłyśnięcie się przestrzenią… zwłaszcza, że wszystko przeminie. Mądry Człowiek wie o tym od samego początku i niczego nie żałuje.

Myśląc zaś o ludzkich charakterach, wskazane jest zwrócić uwagę na spostrzeżenie autora „Lalki” – Najniebezpieczniejszy jest człowiek ze słabą głową, małym sercem i wielką pychą,  warto też pamiętać, iż z ludźmi jest tak jak z zegarkiem, najważniejsze jest to, co mają w środku (Jan Brzechwa). Zbigniew Herbert natomiast nie bał się powiedzieć, że płynie się zawsze do źródeł, pod prąd. Z prądem płyną śmiecie, zaś naród, który traci pamięć, traci sumienie, natomiast według Józefa Mackiewicza prawda jest tylko ciekawa.

Wiele wybranych cytatów poświęconych było także różnorakim uczuciom: miłości, przyjaźni, radości, smutkowi czy cierpieniu. Kwiaty na to są, ażeby więdły, ale serca są, aby kochały (Leopold Staff). Przewrotne zdają się być tu słowa Adama Mickiewicza – Kto miłości nie zna, ten żyje szczęśliwy, i noc ma spokojną i dzień nietęskliwy oraz uwaga Jana Lechonia – Śmierć chroni od miłości, a miłość od śmierci. Współczesny zaś pisarz, Szczepan Twardoch, również zauważa, że jest biologiczne okrucieństwo w tym, jak w ludziach umiera miłość. Jonasz Kofta natomiast śpiewał – Żeby się coś zdarzyło; Żeby mogło się zdarzyć i zjawiła się miłość, Trzeba marzyć. Bardzo prawdziwa wydaje się też być myśl, iż cierpienie natęża się w ciszy (Maria Pawlikowska-Jasnorzewska), a podobno bliźniaczym bratem mądrości bywa smutek (Eliza Orzeszkowa). Niezmiernie wymownie brzmi spostrzeżenie Witolda Gombrowicza – człowiek jest najgłębiej uzależniony od swojego odbicia w duszy drugiego człowieka – z którym współgra prośba – bądź przy mnie blisko, bo tylko wtedy nie jest mi zimno (Halina Poświatowska).

Polemizować jeszcze można ze Stanisławem Lemem, jednym z patronów roku 2021, który sądził, iż współcześnie nikt nie czyta, a jeśli czyta, to nic nie rozumie, a jeśli nawet rozumie, to nic nie pamięta. I podziwiać tych, którzy dobrnęli do końca niniejszego artykułu. Feci, quod potui, faciant meliora potentes. 😊